Değerli Basın Emekçileri,
Türkiye hapishanelerinde, başta yaşam hakkı olmak üzere; mahpusların sağlık hakkı, iletişim ve haberleşme hakkı, adil yargılanma hakkı ile sağlıklı, makul ve insana yakışır koşullarda yaşama hakkı ihlal edilmektedir. Bu hak ihlallerinin yerinde tespiti, raporlanması ve kamuoyuna duyurulması; ilgili kamu kurumlarının bu ihlalleri gidermesi için harekete geçirilmesi amacıyla Diyarbakır Barosu, Özgürlük İçin Hukukçular Derneği Amed Şubesi, İnsan Hakları Derneği Amed Şubesi ve Tutuklu ve Hükümlü Aileleri ile Yardımlaşma Derneği tarafından Diyarbakır, Elazığ, Erzincan ve Erzurum hapishaneleri ziyaret edilmiş ve bu ziyaretler sonucunda bir rapor hazırlanmıştır. Bu raporla, yaşanan sorunlara dair tespit ve çözüm önerilerimizi kamuoyuyla paylaşmayı amaçlıyoruz.
Öncelikle Türkiye’deki hapishanelerde yaşanan insan hakları ihlallerinin sonlandırılması, ağırlaşan infaz koşullarının iyileştirilmesi gerekmektedir. Özellikle İmralı Yüksek Güvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumu’nda tutulan Sayın Abdullah Öcalan, Ömer Hayri Konar, Hamili Yıldırım ve Veysi Aktaş üzerinde uzun süredir sürdürülen tecrit koşulları derhal sonlandırılmalı; Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) tarafından verilen ihlal kararları dikkate alınarak "umut hakkı" tanınmalı, aile ve avukat görüşmeleri siyasi kısıtlamalara tabi tutulmaksızın sağlanmalıdır. Bu bağlamda, yıllardır sürdürülen tecrit uygulamasına son verilmeli, umut hakkına dair yasal düzenlemeler ivedilikle yapılmalı ve uygulanabilir hale getirilmelidir.
Saha ziyaretlerimizde tespit ettiğimiz işkence yasağı, sağlık ve tedavi hakkı, kişi özgürlüğü ve güvenliği hakkı, haberleşme ve ifade özgürlüğü ihlallerinin temelinde hapishane idaresi ve personelinin hukuka aykırı uygulamaları yer almaktadır. Bu uygulamalara derhal son verilmeli, hapishane idaresi pozitif yükümlülüklerini yerine getirmelidir. Hukuka aykırı tutum ve davranışlarda bulunan görevliler hakkında etkin soruşturma mekanizmaları işletilmeli, yaşanan hak ihlalleri konusunda ulusal ve uluslararası ilgili kurumlara bilgilendirme yapılmalı ve gerekli başvurular gerçekleştirilmelidir.
Ziyaret edilen hapishanelerde son dönemde hak ihlallerinin arttığı tespit edilmiştir. Mahpuslara hapishaneye ilk girişte çıplak arama uygulaması dayatılmakta, bu uygulamayı reddeden mahpuslara insan onuruyla bağdaşmayan muamelelerde bulunulmaktadır.
Hasta mahpusların revir ve hastaneye sevk taleplerine geç yanıt verildiği, hastane sevklerinde çift kelepçe ve ağız içi arama gibi tacize varan uygulamaların sürdüğü görülmüştür. Ayrıca mahpuslar, hasta mahremiyetine uygun olmayan koşullarda muayeneye zorlanmakta, bu sebeple hastane sevkleri engellenmektedir. Bu durum, sağlık hizmetlerine erişimi bir işkence ve kötü muameleye dönüştürmektedir. Yaşamını tek başına sürdüremeyen hasta mahpuslar serbest bırakılmalı, tutuklu olanların tahliyeleri sağlanmalıdır. Adli Tıp Kurumu'nun mevcut yapısı bağımsız ve tarafsız karar vermeye uygun değildir; bu da hasta mahpuslar için zaman kaybına yol açmakta ve sağlık hakkının ihlaline sebep olmaktadır. Bu nedenle, Adli Tıp Kurumu’nun tek otorite olması uygulamasına son verilmeli, bilimsel ve tarafsız kurulların görüşleri esas alınmalıdır.
İdari Gözlem ve Sınıflandırma Merkezleri tarafından düzenlenen “iyi hal” raporlarının, objektif kriterlerden uzak, hukuki dayanağı olmayan ve soyut gerekçelere dayalı olduğu görülmektedir. Bu sebeple, infazı bitmiş mahpuslar, idare ve gözlem kurullarının keyfi kararlarıyla tahliye edilmemekte ve özgürlüklerinden mahrum bırakılmaktadır. Bu keyfi uygulamalara derhal son verilmelidir.
Mahpusların iletişim ve yazılı başvurularında yaşadıkları sorunlar giderilmeli; olağanüstü durumlarda yapılan sevk ve sürgünlerde, mahpusların kendileri, aileleri ve avukatları mutlaka bilgilendirilmeli, sağlıklı bir iletişim ortamı sağlanmalıdır.
Son olarak, hapishanelerde mahpuslara yönelik işkence ve kötü muamele uygulamalarına derhal son verilmeli; bu fiilleri gerçekleştiren kamu görevlileri hakkında etkin ve bağımsız soruşturma süreçleri işletilmelidir.
Diyarbakır Barosu
Özgürlük İçin Hukukçular Derneği Amed Şubesi
İnsan Hakları Derneği Amed Şubesi
Tutuklu ve Hükümlü Aileleri ile Yardımlaşma Derneği
