İnsan Hakları Derneği (İHD) Genel Merkezi'nin hazırladığı 27 Mayıs-24 Haziran 2013 tarihleri arasında Gezi Parkı eylemleri sırasında yaşanan hak ihlallerine ilişkin değerlendirme raporunu, İHD Genel Merkezi'nde düzenledikleri basın toplantısı ile açıkladı. Toplantıya; İHD Genel Başkanı Öztürk Türkdoğan, İHD Genel Sekreteri İsmail Boyraz, İnsan Hakları Akademisi Başkanı Hüsnü Öndül ve Gündem Çocuk Derneği üyeleri katıldı. Basın açıklaması öncesi kısa açıklama yapan İHD Genel Başkanı Türkdoğan, Gezi Parkı sırasında polis kurşunuyla yaşamını yitiren Ethem Sarısülük'ü vuran polisin savcılık tarafından serbest bırakılmasına tepki göstererek, "Bu kadar basit gerekçeyle sonuçlanamaz. Ethem davasının takipçisi olacağız. Hiçbir şekilde bu cezayı kabul etmiyoruz" dedi. Türkdoğan, ardından Gezi Parkı eylemleri sırasında yaşanan hak ihlallerinin raporu açıkladı. Raporda, 20 Haziran 2013'te Türk Tabipler Birliği'nin Gezi Parkı direnişinde 13 ilde yapılan eylemlerde 4 kişinin hayatını kaybettiğini, toplam 7 bin 832 kişinin yaralandığına yer verildi. Raporda, Türk Tabipler Birliği'nin verileri şöyle sıralandı:

 

* İstanbul; 21 ağır 4 bin 478 yaralı. Bir ölüm, dört kişinin hayatı tehlikesi sürüyor. 6 kişi kırıklı kafa travmasına uğradı. 6 kişi gözünü kaybetti. 

* Ankara; 21 ağır bin 539 yaralı. Bir ölüm. 7 kırıklı travması, 4 görme kaybı. 

* İzmir; 2'si ağır 800 yaralı. 

* Antakya; 1 ölüm, 6'sı ağır 162 yaralı, 5 kafa travması. 

* Eskişehir; 2 yoğun bakım, 3 kişinin hayati tehlikesi devam ediyor. Toplam 300 yaralı. 

* Muğla; 1 ağır, 50 yaralı. 

* Mersin; 1 ağır, 17 yaralı. 

* Bursa; 1 kafa travması, 2 yaralı. 

* Balıkesir; 155 yaralı. 

* Kocaeli; 10 yaralı. 

* Antalya; 1 ağır, 150 yaralı. 

* Rize; 8 yaralı.

* Toplam; 7 bin 681 yaralı, 63 ağır yaralı, 4 ölü.

 

Raporda, gösterilerin başladığı ilk günden itibaren TOMA'larla göstericilere tazyikli su ile müdahale edildiğine dikkat çekilerek, müdahaleler sırasında görevli polislerin yalnız eylemcileri dağıtmak için değil aynı zamanda yaralamaya yönelik olarak tazyikli suyu kullandıkları görüldüğüne işaret edildi. Raporda, gösteriler sırasında kullanılan tazyikli suya kimyasal katıldığına vurgu yapılarak, gösterilerde sıkılan suya katılan kimyasalın vücutta yanmaya ve kızarmaya neden olduğu belirtildi. Gösterilerde kullanılan gaz fişeklerinin bazılarının son kullanma tarihlerinin geçtiğinin gözlemlendiği raporda, polislerin eylemler süresince 150 binin üzeride gaz fişeği kullandığı kaydedildi. 

 

Gezi Parkı eylemlerinde ateşli silahların kullanıldığına da yer verilen raporda, ateşli silahların kullanıldığı en vahim olayın Ankara'da 1 Haziran'da yaşandığına dikkat çekilerek, "Ankara'da eylemlerde ortaya çıkan kamera kayıtları sonucu kimliği gizlenen bir polis memurunun silahından çıkan kurşunla ağır yaralanan Ethem Sarısülük adlı işçinin beyin ölümü 12 Haziran 2013'te gerçekleşti. Sarısülük'ün vurulma anı kameralara yansıdı. Sarısülük'ün ölümünün ardından 15 Haziran günü Kızılay Meydanı'nda gerçekleştirecek anma törenine izin verilmedi. Polisin şiddetli müdahalesi ile karşılaşan kişiler tazyikli su ve biber gazı kullanarak dağıtıldı" diye kaydedildi. Raporda, eylemler sırasında 5 kişinin yaşamını yitirdiğine vurgu yapılarak, yaşamını yitirenlere ilişkin şunlar belirtildi: 

 

"Mehmet Ayvalıtaş, 2 Haziran'da İstanbul 1 Mayıs Mahallesi'nde, bir otomobilin bütün uyarılara rağmen durmayarak, TEM otoyolunda gösteri yapan kitlenin arasına dalması nedeniyle hayatını kaybetti. Abdullah Cömert (22), 3 Haziran'da Hatay'ın Armutlu Mahallesi'nde başına gaz bombası fişeğinin çarpması sonucu yaralanmış ve Antakya Devlet Hastanesi'nden yaşamını yitirmiştir. İrfan Tuna (47), 5 Haziran'da Ankara Kızılay'daki polis müdahalesi sırasında bölgede bulunan bir dershanede temizlik görevlisi olarak çalışan İrfan Tuna, göz yaşartıcı gaza bağlı kalp krizi nedeniyle yaşamını yitirdi. Adana'da Gezi Parkı eylemine destek amacıyla 5 Haziran'da düzenlenen protesto gösterileri sırasında başlayan olayların ardından, eyleme katılanları kovalarken yapımı devam eden 5 metre yükseklikteki alt geçit köprüsünden düşerek ağır yaralanan Komiser Mustafa Sarı, yaşamını yitirdi. Ethem Sarısülük (26), 1 Haziran'da Ankara Kızılay'daki protesto gösteri sırasında bir polis memuru tarafından başından vuruldu. Ethem'in beyin ölümünün gerçekleştiği haberi 13 Haziran 2013 günü akşam saatlerinde açıklandı."

 

Yapılması gerekenler

 

"Polis şiddetinden eylemleri izleyen gazeteciler de nasibini aldı" denilen raporda, İHD'nin acil olarak şu taleplerine yer verildi: "Göstericilere yönelik polis şiddetinin acilen durdurulmasını, orantısız ve aşırı güç kullanımının derhal sonlandırılmasını, sadece barışçıl gösteri ve toplanma haklarını kullanmaları sebebiyle gözaltına alınanların derhal serbest bırakılmasını, yaşanan şiddet olaylarına yönelik bağımsız ve etkili bir soruşturmanın yapılması ve sorumlularla ilgili yargı sürecinin en kısa zamanda başlatılmasını talep ediyoruz."

 

Toplam 2 bin 841 gözaltı, 70 tutuklama

 

Raporda, 31 Mayıs-18 Haziran 2013 tarihleri arasında İHD şubeleri, barolar ve Tabip Odaları'na yapılan başvurular sonucu gözaltına alınan ve tutuklanan şehir listesi şöyle sıralandı: 

 

İstanbul; 918 gözaltı, 33 tutuklama 

Ankara; 973 gözaltı 22 tutuklama

İzmir; 485 gözaltı, 13 tutuklama

Mersin; 485 gözaltı

Antakya; 76 gözaltı 

Elazığ; 6 gözaltı, 

İskenderun; 4 gözaltı

Adana; 425 gözaltı 

Eskişehir; 13 gözaltı

Kocaeli; 4 gözaltı 2 tutuklama 

Urfa; 1 gözaltı

 

Toplam; 2 bin 841 gözaltı, halen 66 kişi gözaltında, 70 tutuklama.