DİYARBAKIR - İHD Diyarbakır Şubesi tarafından hazırlanan “Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi 2017 Yılı  Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi İnsan Hakları İhlalleri Raporu”, bir basın toplantısıyla kamuoyuna açıklandı. 2017’de bölge illerinde çeşitli kategorilerde 18 bin 507 hak ihlalinin yaşandığını duyurulurken, ihlallerin oluşumuna yol açan OHAL’in bir an önce kaldırılması çağrısında bulunuldu. 

İnsan Hakları Derneği (İHD) Diyarbakır Şubesi tarafından hazıralanan “Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi 2017 Yılı  Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi İnsan Hakları İhlalleri Raporu” düzenlenen bir basın toplantısı ile kamuoyuna açıklandı. İHD Diyarbakır Şubesi’ binasında düzenlenen basın toplantısına İHD Genel Başkan Yardımcısı ve Diyarbakır Şube Başkanı Raci Bilici, Bölge Temsilcisi Abdusselam İnceören ve Diyarbakır Şube Yönetim Kurulu Üyeleri Av. Rewşen Bataray Saman, Avukat Hatice Demir ile Avukat Abdullah Zeytun katıldı. Rapora dair hazırlanan basın metnini paylaşan Bilici, OHAL ve KHK’lerin birçok toplum kesimini mağdur ettiğini ifade etti. OHAL’in 18 aydır devam ettiğini, Ocak ayında 3 ay daha uzatıldığını hatırlatan Bilici, OHAL döneminde, binlerce kamu çalışanı ve akademisyenin, herhangi bir yargı kararı olmaksızın ve hukuki dayanaktan yoksun suçlamalarla ihraç edildiğini kaydetti. 145 gazeteci ve medya çalışanın cezaevlerinde olduğunu belirten Bilici, ifade ve toplanma hürriyetinin de valilikler ve kaymakamlıklarca sürekli olarak yasaklandığını dile getirdi. 
 
10 Milletvekili ve 65'i aşkın belediye başkanı cezaevinde

Anayasanın 34. maddesinde tanınan toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkını kullanmak isteyen yurttaşların güvenlik güçlerinin sert müdahalesine maruz kaldığına değinen Bilici, HDP eski eş genel başkanları Selahattin Demirtaş ve Figen Yüksekdağ’ın da aralarında bulunduğu (9 HDP’li ve 1 CHP’li olmak üzere) 10 milletvekilli halen hapishanelerde tutuklu bulunduğunu belirtti. 102 DBP’li belediyeden 93’üne kayyım atandığını vurgulayan Bilici, 65’i aşkın belediye eş başkanın ise halen tutuklu bulunduğunu ifade etti.
 
3 bin 787 kişi gözaltına alındı ve 788 kişi tutuklandı
 
Türkiye’de yargı organlarının siyasi söylemlerin etkisinde kalarak haksız gözaltı ve tutuklamalar gerçekleştirdiğine dikkat çeken Bilici, 2017 yılında bölgede, tespit edebildikleri verilere göre 20’si çocuk 3 bin 878 kişi gözaltına alındı, 2’si çocuk 788 kişi ise tutuklandı. Yine en az 2 bin 900 ev ve işyerine baskın düzenlendi. Bilici, özellikle sosyal medya paylaşımları gerekçe gösterilerek “örgüt üyeliği”, “örgüte bilerek ve isteyerek yardım etmek”, “örgüt propagandası yapmak” gibi ağır suçlamalarla gerçekleştirilen gözaltı ve tutuklanmaların, kişi güvenliği ve özgürlüğünün açık bir ihlali olduğunu vurguladı. 
 
Cezaevlerindeki hak ihlallerinin de artış içerisinde olduğuna vurgu yapan Bilici, OHAL ilanı ve uygulama süreciyle paralel olarak artış gösteren sürgünler, sağlık hakkı, işkence ve kötü muamele, disiplin soruşturmaları, tecrit etme, haberleşme, iletişim, aile görüşü haklarının kısıtlanması, anadili kullanma özgürlüğü gibi ihlaller hapishanelerdeki başlıca hak ihlalleri arasında yer aldığını kaydetti. 
 
Öcalan üzerindeki tecrit devam ediyor
 
Özellikle de sağlık hakkı ihlalinin bu süreçte yoğun bir şikayet konusu olduğunu ifade eden Bilici, dernekleri tarafından tespit edilen 357'si ağır olmak üzere toplam bin 25 hasta mahpusun adeta ölüme terk edildiğini belirtti. İmralı Hapishanesinde bulunan PKK Lideri Abdullah Öcalan’a yönelik tecrit uygulamalarının halen devam ettiğini hatırlatan Bilici, “Hükümlü mahpus statüsünde bulunan Öcalan’ın ve aynı hapishanede bulunan 5 siyasi mahpusun, aileleri ve avukatları ile görüştürülmemesi insan hakları ihlalidir. Hapishanelerde kişiye özgü uygulamalar, insan hakları anlayışı ve insancıl hukukla bağdaşmayan bir durumdur. Bu nedenle, tecrit uygulamalarına bir an önce son verilmesi çağrısında bulunuyoruz” dedi.
 
Sokağa çıkma yasakları devam etti
 
Kırsal yerleşim bölgelerini de kapsamına alan yüzlerce bölgenin, askeri operasyonlar yapılacağı gerekçesiyle “özel güvenlik bölgeleri” kapsamına alındığını aktaran Bilici, yasakların ilan edildiği kırsal yerleşim alanlarında yaşayan yurttaşların, rutin hayat akışını sürdüremeyip mağduriyetler yaşadığını kaydetti. Kırsal araziler ve ormanlık bölgelerde çıkan yangınlarda, maddi kayıpların meydana geldiğini belirten Bilici, askeri operasyonlar sırasında güvenlik güçleri tarafından yerleşim alanlarına yapılan baskınlarda sivil yurttaşlara işkence ve kötü muamelede bulunulup haksız gözaltı yapıldığını söyledi. 
 
Cenazlerin çıkarıldı

Çatışmalarda yaşamını yitirenlerin cenazelerine dönük hak ihlallerine de değinen Bilici, “Gerek sivil yerleşim alanlarında ve gerekse de kırsal bölgelerde silahlı çatışmalarda yaşamını yitiren PKK militanlarının mezarlarının bulunduğu mezarlıkların, askeri operasyonlar sırasında tahrip edilmesi ve yıkılması, yine savcılık kararıyla cenazelerin adli tıp incelemesi için mezarlarından çıkarılması, bir insanlık ayıbıdır. Söz konusu fiillerin, ne insancıl hukukla ne de dini inanışla izah edilir bir yanı yoktur. Hukuki ve vicdani hiçbir gerekçeye dayanmayan bu tutumun cenaze sahiplerini manevi olarak derinden yıprattığını hatırlatır, yine cenazelerin ailelerinin izni olmaksızın mezarlarından çıkarılmasının hukuki bir skandal olduğunu belirtmek isteriz” dedi.
 
Bilici’nin açıklamasının ardından İHD Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölge temsilcisi Abdusselam İnceören 2017 yılı insan hak ihlalleri bilançosu paylaştı. İnceören paylaştığı veriler şöyle:

Yaşam Hakkına Yönelik İhlaller

Keyfi Öldürme, Silah Kullanma yetkisinin ihlali veya Dur ihtarına uymadığı gerekçesiyle;
Güvenlik güçleri tarafından 9 kişi öldürüldü, 10 kişi yaralandı.
Köy korucuları tarafından 2 kişi yaralandı.

2 mahpus cezaevinde şüpheli bir biçimde yaşamını yitirdi.

8 kişi faili meçhul saldırılarda yaşamını yitirirken, 1’i kadın 10 kişi ise yaralandı.

Resmi hata ve ihmal sonucu 19 kişi yaşamını yitirirken, 173 kişi ise yaralandı.
NOT: Bu istatistik veride, bölgedeki zırhlı araç çarpmaları sonucu yaşamını yitiren ve yaralanan yurttaşlarda bulunmaktadır. Tespit edebildiğimiz verilere göre; zırhlı araç çarpmaları sonucu; 7’si çocuk 20 yurttaş yaşamını yitirdi, 3’ü çocuk 38 yurttaş ise yaralandı.

9 asker ve polis, şüpheli bir şekilde yaşamını yitirdi. 

2017 yılında 5 siyasi parti üyesi, 3 gazeteci, 1 öğrenci, 1 öğretmen, 2 yerel yönetici, 3 avukat ve 1 sağlık çalışanı gerçekleşen saldırılarda yaralanırken, 1 doktor ise yaşamını yitirdi.

Bölge kentlerinde gerçekleşen silahlı çatışmalarda; 136 güvenlik görevlisi yaşamını yitirirken, 258’i de yaralandı. 461 silahlı örgüt militanı yaşamını yitirirken, en az 6 örgüt militanı da yaralandı. Çatışmalar arasında kalan 11 sivil yurttaş yaşamını yitirirken, 1 sivil yurttaş ta yaralandı. 

Silahlı örgütlerin eylemleri sonucunda 13 kişi yaşamını yitirdi, 32 kişi ise yaralandı. 17 kişi de, silahlı örgüt militanları tarafından alıkonulduktan sonra ve gerçekleştirilen saldırılarda öldürüldü. 

Bölge kentlerinde 6’sı çocuk 7 kişi, mayın ve sahipsiz bomba patlaması sonucu yaşamını yitirdi. 17’si çocuk ve 1’i kadın toplam 28 kişi de yaralandı. 1 kişi, sınır hattında İran askerleri tarafından açılan ateş sonucu yaşamını yitirdi.

15’i erkek, 3’ü kadın ve 2’si çocuk 20 kişi, kimliği belirsiz kişi veya kişilerce kuşkulu bir biçimde öldürüldü. 

Çatışmalı ortamda meydana gelen ihlaller ise şu şekilde;
1 köy yakma-boşaltma iddiası gündeme geldi.
Operasyon ve silahlı çatışmalar nedeniyle, 13 kez orman yangını meydana geldi.
Yüzlerce bölgeyi kapsayacak şekilde, 35 kez özel güvenlik bölgesi ilanları gerçekleşti. 
83 kez sokağa çıkma yasağı ilan edildi. 
Yaşamını yitiren 24 örgüt militanına ait cenaze, ailelerine teslim edilmedi.
Yaşamını yitiren örgüt militanlarının defin edildiği, en az 8 kez mezar/mezarlık tahrip edildi. 
Bir mezarlıkta bulunan 267 cenaze, savcılık kararıyla alınıp Adli Tıp Kurumuna gönderildi.

Kadınların yaşam hakların yönelik ihlaller;
13 kadın intihar etti, 1 kadın intihar teşebbüsünde bulundu.
35 kadın aile içi şiddet sonucu katledildi, 24 kadın ise yaralandı.
7 kadın toplumsal yaşamda, saldırı sonucu katledildi, 13 kadın ise yaralandı. 8 kadın cinsel saldırıya maruz kalırken, 5 kadın fuhuş yapmaya zorlandı.

Çocukların yaşam hakların yönelik ihlaller;
8 çocuk intihar etti.
5 çocuk aile içi şiddet sonucu katledildi, 7 çocuk ise yaralandı.
5 çocuk toplumsal yaşamda, saldırı sonucu katledildi, 2 çocuk ise yaralandı. 95 çocuk cinsel istismara maruz kalırken, 2 çocuk fuhuş yapmaya zorlandı.

İşkence Yasağı

29 kişi gözaltında işkenceye ve kötü muameleye maruz kaldı. 
153 kişi gözaltı yerleri dışında (sokak-ev baskını) işkence ve kötü muameleye maruz kaldı. 
433 mahpus, cezaevinde işkence ve kötü muameleye maruz kaldı.
14 kişi, ajanlık dayatmalarına maruz kalırken, 20 kişi de tehdit edildi.
65 kişi, toplumsal gösterilerde müdahale sonucu veya dövülerek yaralandı. 
2 çocuk, okulda şiddete maruz kaldı.

Kişi Özgürlüğü ve Güvenliği

20’si çocuk 3 bin 858 kişi gözaltına alındı. 
2’si çocuk 788 kişi tutuklandı.
2900 ev baskını yapıldı.

Düşünce, ifade ve örgütlenme Özgürlüğü 

OHAL gerekçesiyle 8 etkinlik yasaklandı.
11 yayın yasaklandı.
1 gazete dağıtım bürosuna baskın düzenlendi.
7 basın-yayın organı kapatıldı.
7 İnternet haber sitesi erişime engellendi.

Düşüncelerinden dolayı;
197 kişi hakkında soruşturma başlatıldı.
76 kişi hakkında dava açıldı.
274 kişiye hapis cezaları verildi.

15 siyasi parti binası, 15 belediye binası veya eklentisi ile 1 dernek binası saldırı veya baskına uğradı. 35 dernek, 1 vakıf ve 4 eğitim-kültür kurumu kapatıldı.

Güvenlik güçleri tarafından 17 toplum gösteri veya açık hava toplantısına müdahale edildi.
Toplantı veya gösteriler, kimi kentlerde süresiz, kimi kentlerde her ay yenilerek yasaklandı. 2017 yılın içerisinde 17 kez yasaklama kararı açıklandı.

Cezaevleri

630 mahpus, gerekçe gösterilmeden sürgün/sevk edildi.
159 mahpus sağlı hakkı ihlaline maruz kaldı.
14 mahpus ve aileleri arasındaki görüşmeler engellendi.
95 mahpus tecrit ve izolasyona maruz kaldı.
En az 6 mahpusa disiplin cezası verildi.
11 mahpusun haberleşme hakkı engellendi.
44 mahpus, sosyal etkinlik haklarından mahrum bırakıldı.
4 kez Anadilin kullanımına yönelik hak ihlali meydana geldi.

Ekonomik ve siyasal haklara yönelik ihlaller

Güvencesiz çalışma koşulları sonucu meydana gelen iş kazalarında; 30 işçi yaşamını yitirdi, 26 işçi yaralandı.
931 işçi, işten çıkarıldı. 
229 kamu emekçisi/işçi açığa alındı.
4547 kamu emekçisi/işçi yayınlanan OHAL kararnameleriyle ihraç edildi.
83 kamu emekçisi hakkında idari soruşturma açılırken, 20 kamu emekçisine idari ceza verildi.

Engelli Hakların Yönelik İhlaller

1 Engelli Yurttaş, kamu haklarından yararlanma engeliyle karşılaştı.
1 Engelli yurttaş, cinsel istismara maruz kaldı.
10 Engelli yurttaş, işkence ve kötü muameleye maruz kaldı. 

Diğer Hak ihlalleri

2017 yılında;
32 belediye kayyım atandı.
465 sağlık hakkı ihlali meydana geldi.
17 kişi mülkiyet hakkı ve 14 kişi de konut hakkı ihlaline maruz kaldı.

İnceören, 2017 yılında toplamda 18 bin 507 hak ihlalinin meydan geldiğini söyledi.

Basın metni             : http://bit.ly/2GbPT4v 

Raporun tamamı     : http://bit.ly/2BqsgGl 

Raporun Bilançosu : http://bit.ly/2BWuuhO