İnsan Hakları Haftası: Yürüyüş ve 43 kurumdan ortak açıklama

Şubemiz, TİHV Diyarbakır Temsilciliği, Diyarbakır Tabip Odası, Rosa Kadın Derneği ve Diyarbakır Barosu’nun 10-17 Aralık İnsan Hakları Haftası kapsamında düzenlediği İnsan Hakları Haftası Yürüyüşü, Konuk Evi ve Koşuyolu Parkı İnsan Hakları Anıtı arasında gerçekleştirildi. Yoğun resmi ve sivil kolluk görevlisi eşliğinde gerçekleşen yürüyüş ardından İnsan Hakları Anıtı önünde açıklama yapıldı. Diyarbakır Tabip Odası Başkanı Elif Turan’ın okuduğu ve 43 kurumun imzacısı olduğu metin şu şekilde;

Basına ve Kamuoyuna

Değerli Basın Emekçileri;

Bir İnsan Hakları Haftasını daha başta Filistin, Suriye ve Ukrayna olmak üzere Dünyanın birçok yerinde yaşanan savaş ve çatışmaların sebep olduğu yaşam hakkı ihlalleriyle karşılıyoruz. Bir kez daha temel amacı dünya ve toplumlar arasında barış ve güvenliği sağlamak olan uluslararası toplumu; insancıl hukukun gereği olarak sivil ölümlere ve yıkımlara sebep olan savaş ve çatışmalara karşı aktif görev almaya davet ediyoruz.  

Kentimizin insan hakları örgütleri ve bu alanda çalışan meslek örgütleri olarak; bütün saldırı ve yargı tacizlerine rağmen tarihsel tutumumuzla uyumlu olarak insan hakları ihlallerine karşı mücadelemizi büyük bir kararlılıkla sürdürüyoruz. Bu vesileyle, insan hakları mücadelesinde yaşamını yitiren tüm değerli yol arkadaşlarımızı bir kez daha saygı ve minnetle anıyoruz.

Değerli basın Emekçileri,

İnsan haklarına saygı ilkesi ve demokrasi açısıdan oldukça kaygılıyız. Bilindiği üzere yüz yıllık Cumhuriyet tarihi boyunca Türkiye’nin içinde bulunduğu toplumsal sorunlar çözümsüz bırakılmış, topluma uygulanan güvenlikçi politikalarla insan hakları ihlalleri normalleştirilmiş, demokratik değerler yok sayılmıştır. Özellikle 90’lı yıllarda yaşanan ağır insan hakları ihlallerinden sonra Kürt meselesinin barışçıl çözümüne yönelik 2012 yılında başlayan diyalog ve müzakere sürecinin başarıya ulaşamaması nedeniyle 2015 yılından itibaren tekrardan başlayan çatışmalı süreçle birlikte, özelikle bölgede antidemokratik uygulamalar artmış, 15 Temmuz darbe girişiminin ardından ilan edilen OHAL ile birlikte temel hak ve özgürlükler alanı iyice daraltılarak hukuk adeta rafa kaldırılmıştır.

İçinden geçtiğimiz süreçte  anayasaya aykırı bir şekilde seçme ve seçilme hakkı yok sayılarak milletvekillerinin dokunulmazlıkları kaldırılmış, aralarında HDP önceki dönem eş genel başkanlarının da olduğu milletvekilleri ile yine yerlerine kayyum atanan birçok belediye eşbaşkanı, siyasetçi ve insan hakları savunucusu tutuklanmıştır. AİHM tarafından Demirtaş, Yüksekdağ ve Kavala, Anayasa Mahkemesi tarafından ise Şerafettin Can ATALAY hakkında verilen ihlal kararları yerel mahkemeler tarafından uygulanmayarak kişi özgürlüğü ve güvenliği hakkı yargı eliyle ihlal edilmiştir. Yine yakın zamanda Türk Tabipler Birliği Merkez Konsey Üyelerinin mahkeme kararıyla görevden alınması ve yerlerine kayyım atanması;  iktidarın bir kez daha muhalif kişi ve grupları yargı eliyle baskı altına alma ve kendi isteği doğrultusunda dizayn etme istediğini göstermiştir. Yargının, tarafsız ve bağımsızlığını hiçe sayan kararlarıyla siyasi sürece dahil olmasının hukuk devleti açısından kabulü mümkün değildir.

Bu dönemde tüm ülkede olduğu gibi bölgede de toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkı ile örgütlenme ve ifade özgürlüğü tamamen ortadan kaldırılmış; bu çerçevede birçok siyasetçi, insan hakları savunucusu ve yurttaş hukuka aykırı şekilde gözaltına alınmış, tutuklanmış ve ağır cezalar ile mahkum edilmişlerdir. Türkiye’de ifade ve toplantı özgürlüğünün önündeki engellemelerin en çarpıcı örneklerinden biri Cumartesi İnsanlarının barışçıl bir şekilde sürdürdükleri oturma eylemlerinin idari makamların keyfi yasaklama kararları ile yaklaşık 6 yıl boyunca engellenmesidir. Anayasa Mahkemesinin ihlal kararlarına rağmen 6 aydan fazla bir süre yapılamayan bu barışçıl gösteri, gerek Cumartesi İnsanlarının gerekse hak savunucularının ısrarlı mücadelesi sonucunda kısa bir süre önce sınırlı sayıda kayıp yakını ve hak savunucusunun katılımı şartı ile tekrardan yapılmaya başlanmıştır.

Türkiye’de yaşanan ağır hak ihlallerinin en önemli nedeni hiç şüphesiz toplumsal meselelerle yüzleşmemek ve çözümsüzlükte ısrar etmektir. Kürt meselesinin çözümsüzlüğünde ısrar, şiddet ve güvenlikçi politikalar hak ihlallerinin artmasına neden olmaktadır. Artan güvenlikçi politikalar ve yoğunlaşan operasyonlarla her gün yeni can kayıpları yaşanmaktadır. Bu can kayıplarının önüne geçmek elbette ki devletin yükümlülüğündedir. Ülkenin en acil gündemi olan Kürt meselesi bir an önce demokratik zeminde diyalog ve müzakere yöntemleriyle çözülmesi çağrısında da bulunuyor, toplumun barış hakkının bir an önce tesis edilmesini istiyoruz.

Son yıllarda bölgede yaşanan çatışmalarda yaşamını yitiren militanların cenazelerinin ailelerine teslim edilmesi sürecinin uzaması ve cenazelerin teslim ediliş şekli, hukuk ve vicdan yok sayılarak kişinin hatırasına saygı ilkesi ve gömülme hakkını açıkça ihlal edilmektedir.

2023 yılında da Türkiye’de basın özgürlüğü üzerindeki baskı artmış, çok sayıda basın emekçisi salt yapmış oldukları haberler nedeniyle gözaltına alınmış ve tutuklanmıştır. Bugün hala Türkiye’de onlarca gazetecinin hapishanelerde olması, ülkedeki basın özgürlüğü üzerindeki baskı politikalarının ne düzeyde olduğunu ortaya koymaktadır.

Değerli Basın Emekçileri;

Sağlık hakkı; en temel hak olan yaşam hakkının güvencesidir; bu hak kapsamında hasta kişilerin tedavi görmelerinin engellenmesi yaşam hakkına doğrudan müdahaledir. İHD Merkezi Hapishaneler Komisyonunun 2022 yılı verilerine göre en az 651’i ağır olmak üzere 1517 hasta mahpus bu haklardan yoksun şekilde hapishanelerde tutulmaktadır. Hasta mahpusların nitelikli sağlık hizmetine erişim hakları ihlal edilmekte ve hapishane süreci mahpuslar açısından sürekli bir işkenceye dönüşmektedir. Özellikle hapishanelerde çeşitli gerekçelerle yapılan çıplak arama, kelepçeli muayene, keyfi gerekçelerle verilen disiplin cezaları ile yapılan sürgün ve sevk uygulamaları yaygınlaşmıştır. Çıkarılan yönetmeliklerle süregelen infazdaki adaletsizlik derinleştirilmiş, idari gözlem kurulu raporuna istinaden cezasının infazını tamamlamış yüzlerce mahpus keyfi idari kararlar ile hapishanede tutulmaya devam edilmektedir. Bu durum Anayasanın kanunilik ilkesine aykırı olduğunu gibi kişi özgürlüğü ve güvenliğe hakkının ağır ihlaline sebep olmaktadır.

Hapishanelerle ilgili bir diğer önemli ihlal konusu ise, başta İmralı Yüksek Güvenlikli F Tipi Kapalı Cezaevi olmak üzere birçok cezaevinde süregelen tecrit uygulamalarıdır. Hapishanelerdeki tecrit başta olmak üzere meydana gelen kategorik hak ihlalleri BM Mandela Kuralarına, CPT tavsiyelerine ve 5275 sayılı İnfaz Kanunu’na aykırıdır. Hapishanelerde kişiye özgü uygulamaların, insan hakları anlayışı ve insancıl hukukla bağdaşmayan bir durum olduğunu, tecrit ve izolasyonun ulusal ve uluslararası sözleşmelere aykırı olduğunu belirterek bir an önce yasal olmayan bu uygulamaya son verilmesini, İmralı ada hapishanesinde bulunan Abdullah Öcalan, Veysi Aktaş, Ömer Hayri Konar ve Hamili Yıldırım’ın gerek avukat gerekse aile görüşlerinin ivedilikle yaptırılması yönünde çağrıda bulunuyoruz.

Türkiye’de kişi özgürlüğü-güvenliği ve işkence yasağı da sistematik ihlal konuları arasında yer almaktadır. Yurttaşlar; gözaltı merkezlerinde, gözaltına alınırken veya gözaltı yerleri dışında işkence ve kötü muameleye, yasadışı sorgu ile muhbirlik dayatmasına yaygın ve sistematik bir biçimde maruz kalmaktadırlar. Bu ihlallerin yaygınlaşmasının en önemli nedeni, yargının kamu görevlilerinin işlediği ağır insan hakları ihlallerine yönelik açılan soruşturma ve kovuşturma dosyalarındaki cezasızlık politikasıdır.

Anayasa’nın ve Türkiye’nin de bir parçası olduğu evrensel hukukun mutlak olarak yasaklamasına ve insanlığa karşı bir suç olma vasfına rağmen işkence olgusu Türkiye’de çözülemeyen bir kronik sorun olarak ciddiyetini korumaktadır.

Türkiye’de Kadın Cinayetleri Artarak Devam Etmekte, Kadınlar Yaşamın Her Alanında Zorluklarla Mücadele Etmektedir.

Siyasi iktidarın kadın yaklaşımı eril ve cinsiyetçiliği üreten bir yerde olduğundan kurduğu ittifaklarla sürekli kadını olumsuzlayan bir algı yaratmaktadır. Siyasi iktidar İstanbul sözleşmesini kaldırmakla yetinmeyerek kadını ve çocuğu koruyan 6284 sayılı kanunu kaldırmayı hedeflemekte, nafaka hakkını kaldırma amaçlı toplumda erkeği mağdur göstererek, kadını sürekli erkeğe bağımlı ve muhtaç hale getirmeye çalışmaktadır. Türkiye’nin kadınları şiddete karşı koruyan İstanbul Sözleşmesi'nden çekilmesi, kabul edilebilir bir durum değildir, bu karardan bir an önce dönülmelidir. Kadın cinayetlerinde ceza yargısının önleyici etkisi, failleri özendirir derecede işlevsiz hale getirilmemelidir. Hiçbir toplumsal norm veya gelenek kadına yönelik şiddeti aklayamaz, meşrulaştıramaz. Kadın cinayetleri ve kadına yönelik şiddet, Devletin gücüyle önlenebilir; kamu gücü bu konuda üzerine düşen sorumluluğunu yerine getirmelidir. Öte yandan kadınların iş yaşamına katılımları önündeki engeller kaldırılmalı, kadınların iş yaşamına katılımını teşvik edici girişimlerde bulunulmalı ve toplumsal cinsiyet eşitliği çerçevesinde yeni yasal düzenlemeler yapılmalıdır. Toplumsal cinsiyet eşitliğine aykırı politikalar ekseninde LGBTİ+ bireylere yönelen nefret söylemi ve saldırıların bu yıl da yoğunlaştığına tanık olmaktayız. Özgür ve eşit bir toplumun temsili, çok taraflı ve adil politikaların uygulanmasıyla mümkündür. Kimliklerin eşit, özgür ve toplumsal yaşamda bir özne olarak temsiliyetinin sağlanması, hak temelli ve çoğulcu politikaların uygulanması ile mümkündür

Çocuklara İyi Bir Gelecek Hazırlamak Devletin Görevidir.

Öncelikle çocuk hapishaneleri derhal kapatılmalıdır. Çocuk haklarının bariz bir ihlali olan bu uygulamaya son verilmeli ve ceza kanunu ile itilafa düşmüş çocuklara mahpusluk dışında bir tedbir uygulanabilmesi için konunun uzmanları tarafından bir çalışma yürütülmelidir. Çocuk ceza hukuku kapsamında, çocuğun üstün yararı ilkesini temel alan uygulamalar güçlendirilmeli ve kalıcılaştırılmalıdır. Bu konuda Devletin tüm idari ve adli organları STK’ler ile koordine bir şekilde çalışmalıdır. Çocuk hakları konusunda gerek ulusal mevzuat gerekse uluslararası sözleşmeler her alanda sıkı bir şekilde uygulanmalıdır.

Değerli Basın Emekçileri;

Sonuç olarak; BM Evrensel Beyannamesine taraf olan başta Türkiye olmak üzere tüm ülkeleri her şart ve koşul altında dil, din, ırk, milliyet, cinsiyet, etnik ve kültürel farklılık ayrımı yapmadan sözleşmeden doğan yükümlülüklerini yerine getirmeye davet ediyor, yaşam hakkının kutsal olduğu vurgusunda bulunarak özgürlüklerle dolu, insan onuruna uygun bir yaşam temenni ediyoruz.

İMZACI KURUMLAR ;

1. İnsan Hakları Derneği Diyarbakır Şubesi
2. Türkiye İnsan Hakları Vakfı Diyarbakır Temsilciliği
3. Diyarbakır Barosu
4. Rosa Kadın Derneği
5. Özgürlük İçin Hukukçular Derneği Diyarbakır Şubesi
6. Diyarbakır Tabip Odası
7. Amedspor Taraftarlar Derneği
8. Antrenörler Derneği Diyarbakır Şubesi
9. Amatör Spor Kulüpleri Federasyonu
10. TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası Diyarbakır Şubesi
11. Lotus Genç Alan Derneği
12. Diyarbakır Bölgesi Veteriner Hekimleri Odası
13. Diyarbakır Ekoloji Derneği
14. TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası Diyarbakır Şubesi
15. Maden Mühendisleri Odası Diyarbakır Şubesi
16. Makina Mühendisleri Odası
17. Kürt Edebiyatçılar Derneği
18. Harita Mühendisleri Odası Diyarbakır Şube
19. Çevre Mühendisleri Odası Diyarbakır Şubesi
20. Mimarlar Odası Diyarbakır Şubesi
21. İnşaat Mühendisleri Odası Diyarbakır Şubesi
22. Mezopotamya Dil Ve Kültür Araştırmaları Derneği
23. Pir Sultan Abdal Kültür Derneği Diyarbakır Şubesi
24. Diş Hekimleri Odası
25. Doğu Ve Güneydoğu İş Kadınları Derneği
26. Şehir Plancilari Odası Diyarbakır Şubesi
27. Diyarbakır 78’liler Derneği
28. Eğitim Sen Amed 1 Nolu Şubesi
29. Eğitim Sen Amed 2 Nolu Şubesi
30. Eğitim Sen Amed 3 Nolu Şubesi
31. Ses Amed Şubesi
32. ESM Amed Şubesi
33. TÜMBEL Sen Amed Şubesi
34. BES Amed Şubesi
35. Haber Sen Amed Şubesi
36. Tarım Orkam Sen Amed Şubesi
37. BTS Amed Şubesi
38. Yapı-Yol Sen Amed Şubesi
39. DİVES Amed Temsilciliği
40. Genel İş Sendikası 1 Ve 2 Nolu Amed Şubeleri 
41. Çocuk Çalışmaları Derneği
42. Mezopotamya Yakınlarını Kaybeden Ailelerle Yardımlaşma Derneği 
43. Tutuklu Ve Hükümlü Aileleriyle Yardımlaşma Derneği