25 bini aşkın insanın ölümüyle tüm dünyayı tehdit eden Covid-19 salgın hastalığı, Türkiye’de de etkili bir şekilde varlık göstermeye ve yayılmaya başlamıştır. Sağlık Bakanlığı tarafından açıklanan verilerde; 29 Mart 2020 tarihi itibariyle 9217 kişinin Covid-19 hastalığına yakalandığı, bunlardan 568 kişinin yoğun bakım hastası olduğu ve 131 kişinin ise hayatını kaybettiği kaydedilmiştir. Türkiye’de her geçen gün vaka ve ölüm sayısında artış meydana gelmesine rağmen önlemlerin yeterli bir şekilde alınmadığı görülmektedir. Hapishanelerde, bu hastalığın risk grubunda bulunan 65 yaş üstü, kronik hasta, hamile ve çocuklu kadın ile çocuk mahpusların bir an önce serbest bırakılmaları gerçekleştirilmediği gibi alınan önlemlerin de yetersiz olduğu görülmektedir.

Bu konuda derneğimize gelen şikayetler artış göstermekte, mahpus yakınları derin kaygı ve endişelerini dile getirmektedirler. İnsan Hakları Derneği (İHD) Diyarbakır Şubesi olarak bu süreçte, hapishanelerdeki durumlara ilişkin izleme çalışmalarında bulunacak ve izlenimlerimizi kamuoyu ile paylaşacağız. Şubemiz tarafından Diyarbakır D Tipi ve Kadın Kapalı Ceza İnfaz Kurumu’nda bulunan mahpuslarla görüşülmüştür. Mahpuslar ve mahpus yakınlarının tarafımıza ilettikleri sorunlar şu şekilde özetlendirilmeye çalışılmıştır. Buna göre;

• Diyarbakır Cezaevinde Covid-19 hastalığı nedeni belirti ile şikayetin olmadığını belirtiriz. Adalet Bakanlığınca alınan karar doğrultusunda hapishanede açık ve kapalı mahpus görüşleri yapılmamaktadır. Zorunlu hallerde yapılan avukat-mahpus görüşmeleri kapalı görüş odasında telefon ile gerçekleştirilmektedir.
• Diyarbakır Kapalı Cezaevleri giriş bölümüne termal kamera yerleştirilmiş, avukat ve hapishane personellerinin termal kameralardan geçilerek giriş yaptığı görülmüştür.
• Avukatların kurum görüş odasına eldiven ve maske ile hastalığa karşı korunması sağlanırken, mahpuslara aynı tedbirlerin sağlanmadığı görülmüştür.
• Kendileriyle görüşülen kadın mahpuslar, kaldıkları oda ve kısımların çok nadir dezenfekte edildiğini, virüse karşı ürünler ve temizlik malzemelerinin kendilerine verilmediğini ifade etmişlerdir. Ürün ve malzemelerin hapishane kantininde piyasa değerinin çok üzerinden bir fiyatlamayla kendilerine satılmaya çalışıldığını ifade etmişlerdir.
• Sıcak suyun nadiren kendilerine verildiğini ancak verilen sıcak suyun ise ihtiyaçlarını karşılayamadığını belirtmişlerdir. Soğuk suyun ise sık sık kesintiye uğratıldığını, bu nedenle kişisel ve kaldıkları odanın yeterince temizleyemediklerini ifade etmişlerdir.
• Kadın mahpuslar, haftada iki kez ve 10 dakika olarak sağlanılması kararlaştırılan telefon ile iletişim hakkının haftada bir kez ve 20 dakika ile sağlanıldığını ifade etmişlerdir.
• D Tipi Kapalı Cezaevinde görüşülen mahpuslar ise dezenfektenin nadiren ve bazı kısımlarda yapıldığını, sıvı sabun, çamaşır suyu ve yüzey temizleyicinin yetersiz şekilde haftada iki kez ücretsiz verildiğini belirtmişlerdir.
• Mahpuslar, aralarında tek başına yaşamını idame ettiremeyecek mahpusların da olduğu hasta mahpuslar için ek özel tedbirler alınmadığını beyan etmişlerdir.
• Kurum önünde mahpus yakınlarının, para yatırmak için kurum giriş binasına getirilen vezne önünde kalabalık ve kuyruk oluşturulacak şekilde biriktikleri görülmüştür. Salgının önlenmesine yönelik korunmayı gerektiren önlemin gerek kurum gerekse de vatandaşlarca alınmadığı tespit edilmiştir.

Sonuç olarak;

Mahpuslarla yapılan görüşmeler, mahpus yakınlarından gelen şikayetler ve edinilen izlenimler bakımından, Diyarbakır Kapalı CİK’da bulunan mahpuslara için Covid-19 salgın hastalık tehdidine karşı yeterli koruyucu önlemlerin alınmadığı tespit edilmiştir. Bulundukları koğuşların kalabalık, hijyensiz oluşu ve mahpusların toplu bir şekilde tutulmaları yakın temasın kaçınılmaz olmasına ve hastalığın yayılması riskine yol açmaktadır. Bu vesile ile başta Adalet Bakanlığı olmak üzere yetkililerin şu önlemleri alması gerektiğini bir kez daha ifade ediyoruz:

• Kamuoyu gündeminde olan infaz düzenlenmesine ilişkin yasa teklifi çalışmaları infazda eşitlik ilkesi, infaz sürelerinin kısaltılması ve dezavantajlı mahkum grupların mağduriyetleri göz önünde bulundurularak tutuksuz yargılamayı ve infazı esas alacak şekilde derhal yasalaştırılmalıdır.
• Hapishanelerde mahpusların sağlıklarının korunabilmesi, bulundukları alan ve kendi kişisel temizliklerini sağlayabilmeleri için, acilen temizlik malzemelerinin kendilerine ücretsiz verilmesi ve parası olmayan mahpusların da temizlik ürünlerine erişimi sağlanmalı ve her gün dezenfekte edilmelidir.
• Hapishanelerde virüs salgını ile ilgili alınan/alınacak önlemler, karantina uygulamaları ile mahpusların sağlık durumları konusunda başta mahpusların aile ve avukatları olmak üzere kamuoyu düzenli olarak bilgilendirilmelidir.

İNSAN HAKLARI DERNEĞİ DİYARBAKIR ŞUBESİ